Put kao faktor bezbjednosti utič na broj i posljedice saobraćajnih nezgoda sljedećim svojim odlikama:
1. neusklađena veličina podužnog i poprečnog nagiba sa brzinom i karakteristikama vozila u saobraćajnom toku.
2. neusklađeni geometrijski elementi krivina sa računskom brzinom i gabaritnim dimenzijama vozila.
3. nedovoljna podužna i poprečna preglednost puta u krivini i pravcu
4. nedovoljna širina kolovoza
5. slab kvalitet kolovoznog zastora, pa se ne ostvaruje dovoljna sila prijanjanja izmedju točka i podloge
6. nedovoljne i netačne informacije vozačima o putu, objektima na putu, pored puta i dr.
7. nedovoljna širina i nepouzdan pokrivač bankina
8. postojanje na putu elemenata koji primoravaju vozača na oštre i brze promjene režima vožnje
9. postojanje konfliktnih zona duž puta na mjestima ukrštanja puteva
10. nedovoljna osjetljivost opasnih raskrsnica, pješackih prelaza, petlji, objekata u zoni puta itd
11. nepravilna i nedovoljna primjena horizontalne i vertikalne signalizacije na putu i drugo.
Uticaj puta na bezbjednost saobraćaja
- Vozač i upravljanje vozilom
Prihvatljiva brzina koju vozač ostvaruje zavisi od mnogo činilaca. Brzina zavisi od ličnosti vozača, odnosno od njegovog temperamenta. Uz to, brzina će zavisiti od promjenjljivih osobina pojedinaca, koje potiču od godina starosti, pola i profesionalnosti. Brzina će takođe zavisiti od spoljne motivisanosti vozača. Medu spoljnim motivima najvažnije je vrijeme putovanja. Kada je ovaj motiv posredi, vozač koji kreće na veća rastojanja bice motivisan da ostvari veće brzine, dok je taj motiv mannje izražen na regionalnim putevima.
Kada je širina kolovoza manja, vozač teži da ostvari manju brzinu kako bi eliminisao naprezanje koje izaziva širina kolovoza. I obrnuto, ako su svi ostali uslovi isti, vozač na širem kolovozu ostvaruje veće brzine. Širina kolovoza zavisi od računske brzine i konstantna je za određenu dionicu puta.
U okviru slobodne vožnje najznačajniji od svih činilaca koji izazivaju opterećenje vozača jeste horizontalna krivina. Horizontalna krivina opterećuje vozača centrifugalnom silom i vizuelnim dejstvom zakrivljenosti.
Kada zakrivljenost puta, a sa njom i opterećenje od zakrivljenost, raste, smanjuje se brzina da bi naprezanje vozača ostalo u prihvatljivim granicama. I obrnuto sa smanjenjem zakrivljenosti opada i naprezanje od krivine, pa može da se poveća brzina vozila, ali je to povećanje znatno sporije i ima svoju granicu pri brzini koja iscrpljuje prihvatljivo naprezanje vozača.
Opterećenje vozača u slobodnoj vožnji može izazvati i niz drugih činilaca, kao što su frekvencija mimoilaženja, oblik puta, preglednost, vidljivost i postojanje bočnih smetnji. Svi ovi činioci angažuju određeni dio naprezanja vozača, te smanjuje prihvatljivo naprezanje, koje se može angažovati za realizaciju brzine i savladavanje centrifugalne sile, uslijed čega prihvatljiva brzina opada.
- Put kao neposredan uzročnik udesa
Ispravan, neoštećen put, kao objekat na kome se odvija saobraćaj, veoma rijetko biva izazivač udesa. To je slučaj samo onda kada postoji nagla promjena oblika puta uslijed postojanja veoma oštre krivine, i to kada je takva krivina skrivena, nedostupna oku vozača do posljednjeg momenta, pa vozač nema dovoljno vremena da na nju pravovremeno reaguje. U takvom slučaju vozač biva izložen velikom opterećenju i nije u mogućnosti da reaguje na situaciju te dolazi do saobraćajne nesreće. Ovake crne tačke su lako prepoznatljive, pa se na njih reaguje, bilo rekonstrukcijom puta, bilo postavljanjem neobićnih saobraćajnih znakova.
- Put kao faktor doprinosa udesu
Najčešće su uzročnici udesa učesnici u saobracaju, a put doprinosi nastanku krizne situacije ili u već stvorenoj kriznoj situaciji dovodi do udesa. Uslovi puta koji ovako djeluju mogu biti trojaki.
- Opterećenje vozača oblikom puta
Oblik puta može da bude neprihvatljiv za vozača prilikom upravljanja vozilom. Taj problem može da se javi povremeno i često je nepredvidiv, tako da brzina koju je vozač ocjenio prihvatljivom u jednom momentu postaje prevelika. U oblik puta ubrajaju se nedovoljna dužina prelazne krivine, neodgovarajući poprečni nagib, nedovoljna dužina pogleda na kolovoz, pa neadekvatno stavljena reklamna tabla koja smanjuje preglednost. U ovakvoj situaciji vozač preveliku pažnju usredsređuje na određeni dio puta, koji posmatra izoštrenom vidljivošcu. Tako može doći do iscrpljivanja njegovog naprezanja, te nema mogućnosti da reaguje na pojavu drugog učesnika u saobraćaju ili neke druge smetnje, koje se nalaze u njegovom perifernom vidnom polju, pa dolazi do udesa.
- Neprihvatljivi uslovi vožnje
Kada je vozač koji je motivisan na velike brzine prinuđen da zbog nemogućnosti preticanja ili restrikcije brzine na velikoj dužini vozi malom brzinom, neprihvatljivom za njegovu motivisanost, performanse vozila i rang puta, dolazi do iscrpljivanja njegovog strpljenja. U prvom slučaju vozač pristupa preticanju i kada za to ne postoje uslovi. U drugom slučaju vozač vozi većom brzinom od dozvoljene i na kritičnom mjestu većom od one koja je uslovljena kriznom situacijom. U oba slučaja vozač je pravno uzročnik udesa, mada su stvarni uzrok nesreće uslovi saobraćaja, put, odnosno loša signalizacija.
- Uslovi puta koji navode učesnike u saobraćaju na izazivanje krizne situacije
Na neodređenim putevima, na kojima ne postoje pješačke staze u naseljima, javna i autobuska stajališta i propisno izvedena parkirališta pred uslužnim objektom na putu, učesnici u saobraćaju su navedeni na ponašanje koje dovodi do krizne situacije ili doprinosi nastanku udesa.
Autobusi koji se zaustavljaju na autobuskim stanicama, pa se tako zadržavaju na kolovozu, ne samo da izazivaju gubitke u troškovima eksploatacije već uslovljavaju i nagomilavanje vozila, pa kad pođe autobus, vozila za njim se kreću u koloni. Kada su uslovi preticanja otežani, uslovi vožnje za vozača postaju neprihvatljivi.
Neodgovarajuće površine za parkiranje vozila zahtjevaju manevrisanje na kolovozu, što takođe izaziva kriznu situaciju.
- Uzorci udesa koji leže u projektovanju puteva
Projektovanje puteva se zasniva na saobraćajno – ekonomskoj kategoriji računske brzine, koja zavisi od veličine saobracaja i terenskih uslova i utvrđuje širinu kolovoza i najstrože elemente trase. Elementi puta se određuju na osnovu geometrijskih i fizickih parametara, pri čemu se u potpunosti zanemaruje vozač kao faktor u saobraćaju. O vozaču – čovjeku vodi se račune prilikom prostranog oblikovanja puta, što je od sekundarne važnosti, iako u odredenoj mjeri doprinosi bezbjednosti saobraćaja.
- Pojam projektne brzine
Vozač ne poznaje i ne prihvata računsku brzinu i ta brzina može da ima samo usko odredenu namjenu. Pošto vozač ima različite motivacije za prihvatanje naprezanja, definisana je moguća brzina koju može da ostvari 85% vozača motivisanih na velike brzine, koji upravljaju snažnim putničkim vozilima, u krivini određenog radijusa, pri svim drugim povoljnim uslovima i uz naprezanje na ivici osjeta. Moguću brzinu treba usvojiti kao projektnu, koja ce biti mjerodavna za određivanje svih drugih elemenata puta, s tim da ti elementi ne izazivaju naprezanje koje će dovesti do smanjivanja moguće brzine.
Uvođenjem projektne brzine obezbjediće se homogenizovanje određenih komponenata i elemenata puta a oblikom puta omogućiće se takvi uslovi upravljanja vozilom kakve vozač očekuje i prihvata. Tako će se ukloniti uzroci preprezanja vozača, a samim tim će se povećati bezbjednost saobraćaja, zavisno od elemenata i oblika puta.
- Horizontalna krivina
Bitni parametri horizontalne krivine jesu radijus, poprečni nagib kolovoza u krivini i prelazna krivina.
Odnos radijusa i projektne brzine utvrđen je na osnovu prihvatljive poprečne sile i poprečnog nagiba. Istraživanjem izvršenim 1979 – 1982 godine ustanovljene su eksperimentalno prihvatljive poprečne sile. Dokazana je potreba da poprečni nagib kolovoza u krivini mščenja svoju veličinu u zavisnosti od moguće brzine, pri čemu se računske brzine isključuju. Prelazna krivina mora da omogući vozaču da blagovremeno, prije ulaska u kružni luk, sagleda zakrivljenost nepregledne krivine, da obezbjedi dovoljno vremena za dejstvo na točak upravljača.
- Širina saobraćajne trake
Širina saobraćajne trake zavisi od računske brzine i povećava se od 2,75 do 3,75 m sa porastom računske brzine. Kada saobraćaj na putu raste, povećava se broj mimoilaženja i u slobodnim i u manje gustim saobraćajnim tokovima, a sa brojem mimoilaženja raste i naprezanje vozača. Da bi se to naprezanje smanjilo, potrebno je da pri istoj brzini, a za veći protok vozila, povećati širinu saobraćajne trake. Širina saobraćajne trake treba da zavisi od veličine računske brzine i od veličine saobraćaja izražene klasom puta.
- Preticanje vozila
Kada je put nepregledan za preticanje, odnosno kada je protok vozila dovoljno veliki da je lijeva traka duže zauzeta, što onemogućuje preticanje, potrebno je izvoditi dodatnu traku i na manjim usponima, na medu rastojanju zavisnim od kategorije puta i dovoljne dužine puta da omogući preticanje vozila, ne samo radi održanja kapaciteta vec da bi se obezbčedili prihvatljivi uslovi vožnje. Ovaj zahtčev bi povećao troškove gradnje. Medutim to se može kompenzovati smanjivanjem saobraćajne trake, čime se istovremeno destimulišu vozači u pogledu brzine, što doprinosi bezbjednosti.
- Rastojanje zaštitnih ograda
Naši propisi utvrduju konstantno rastojanje ograde, bez obzira na veličinu računske brzine. Iz tih razloga na putu visokog ranga postoji kolovoz velike širine uz koji se na malom rastojanju nalazi ograda. Velika širina kolovoza kao primarni činilac navodi vozača na velike brzine i zalaženje u preticanje, pri čemu on ne vodi računa o ogradi, koja na njega dejstvuje tek sekundarno.
- Vertikalna preglednost
Naši, kao i propisi drugih zemalja, zahtjevaju obezbjedenje preglednosti u vertikalnoj krivini koja je jednaka dužini zaustavnog puta. Vozač prilikom upravljanja vozilom zahtjeva da mu bude obezbjeđena odgovarajuća dužina pogleda na kolovoz, koji potpuno nestaje na mjestu gdje pogled tangira vertikalnu krivinu.
Ukoliko se u propise unesu i u praksi projektovanja uvedu izneti stavovi i kriterijumi, može se očekivati da će put kao objekat mnogo pozitivnije djelovati na vozača, što će predstavljati doprinos povećanju bezbjednosti saobraćaja.
http://book.tsp.edu.rs
No comments:
Post a Comment